DEUR SIBELLA SWANEPOEL
REBEL, sanger, skrywer en ikoon. Koos Kombuis het al talle romans, kortverhale en gedigte gepubliseer, maar is ook bekend om sy unieke lirieke en bydrae tot die Voëlvry-musiektoer.
Hoe het jy by die Voëlvry-beweging betrokke geraak?
Ek was van die begin af deel van die “Tagtigers” met hulle sogenaamde little magazines – waarvan verskeie verbied is – en “punk-Afrikaans”.
Ek was deel van die besluitnemingsproses om ons protes eerder voort te sit deur middel van lewendige musiekoptredes voor gehore omdat, soos ons geredeneer het, niemand die inhoud van sulke konserte kan sensor nie. Natuurlik het ons nie rekening gehou met die feit dat die establishment ons konserte self sou probeer verbied nie.
Hoekom wou julle op uni-versiteitskampusse optree?
Met ons eerste rockkonserte het ons besef daar was geweldig baie jong Afrikaanse studente in die gehoor. Dus was die Afrikaanse kampusse ons eerste logiese teiken vir die toer.
Wat was studente se denke destyds oor sosiopolitieke sake? Hoe het hulle byvoorbeeld gereageer op apartheid en demokratisering?
Ons het Stellenbosch binnegeval tydens ’n baie onstuimige tyd. Die eerste sogenaamde “linkse” stu-dente-organisasies, byvoorbeeld Polstu [destyds ’n politieke studentevereniging], was toe aktief. Daar was optogte en betogings, en oral was tekens van ’n groeiende vervreemding tussen jong aktiviste en die ouer geslag. Bygesê, daar was toe al vir ’n geruime tyd op die Engelse kampusse ook “linkse” organisasies, byvoorbeeld Nusas[die Nasionale Unie van Suid-Afrikaanse Studente]. Ons het egter nie met hulle probeer affilieer nie omdat hulle idees te pienk en liberaal vir ons was. Ons het ook nie tuis gevoel by die “versigtige protes” van die ouer geslag Afrikaanse Sestiger-skrywers nie. Ons boodskap was baie eenvoudig, en ons het glad nie tyd gehad vir ideologiese speletjies nie.
Kan jy onthou hoekom prof. Mike de Vries die konsert by die US verbied het?
Ek kan nie onthou wat Mike de Vries se spesifieke rede was of wat hy gesê het nie. Ek onthou net hy het regtig niks van ons gehou nie, dit was redelik duidelik.
Het die toer die impak gehad wat julle verwag het?
Hoewel ons politieke punte ge-score het en hoewel ons protes teen apartheid dalk bygedra het tot die val van die Nasionale Party binne minder as ’n dekade, dink ek ons grootste oorwinning was dalk sielkundig.
Dit het eers later tot my deur-gedring, deur wat honderde mense vir my gesê het, dat ons dit reggekry het om ’n hele generasie jong Afrikaners te beïnvloed om ’n kopskuif te maak na ’n vryer leefwyse en ’n oopheid vir nuwe idees van dink, nie net oor politiek nie, maar oor alles.
Sou jy weer so ’n toer takel?
Sou ek dit weer doen? Wel, die hele idee was sekerlik die domste, mees fucked-up besluit wat ek nog ooit geneem het. Sou ek dit oordoen? Beslis, ja, sonder enige twyfel.
Dink jy so ’n toer sal weer nodig wees in Suid-Afrika?
Dalk is die tyd reg vir die jeug van Suid-Afrika om weer kreatief te raak met musiek van alle genres. Baie van hulle is reeds daarmee besig. Ek wil werklik nie hê hulle moet ons copy nie.
Ons was ’n crazy oplossing vir ’n crazy tyd. As daar vandag ’n nuwe golf van protes is, as daar die drang is om te innoveer en te skep en hul kreatiwiteit te laat geld – hetsy in musiek, skryfwerk, teater, kuns, whatever – moet die jongmense dit op hul eie terme doen en hulle moet hul eie harte volg om hul eie ongekaarte landskappe van die gees te verken.
Dwarsdeur die geskiedenis was dit nog altyd die jeug wat vorendag gekom het met nuwe antwoorde vir nuwe situasies. Ek glo en vertrou die jeug van Mzansi gaan ons almal nog verras!
